ÜNİTE 4
GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ
Genel Üretim Maliyetlerinin Özellikleri
1- Direkt ilk madde malzeme ve direkt işçilik dışında kalana tüm maliyetlerdir.
2- Bu maliyetler ile üretilen mamüller arasında direkt bir ilişki yoktur.
3- Bu maliyetler grubunda sabit, değişken ve karma maliyetler vardır.
4- Bu maliyetler dönem içerisinde düzensiz dağılım gösterirler ( örneğin ısıtma giderleri mevsim itibari ile değişir)
5- Bu maliyetlerin kesin tutarlarının bir kısmı ancak yıl sonunda belli olur. (bakım, onarım maliyetleri)
6- Yıllık tutarlarının ne kadar olduğu belirlenen bazı maliyetler, üretilen mamülün maliyetine eklenebilir.
Genel Üretim Maliyetleri ( Kalemleri)
1- Endirekt malzeme (yardımcı, işletme malzemeleri)
2- Endirekt işçilik maliyetleri
3- Üretimde kullanılan duran varlıkların amortisman giderleri
Üretimde kullanılmayan duran varlıkları kaydederken çalışmayan kısım, gider ve zararları hesabında izlenir. Dönem gideri olarak muhasebeleştirilir.
4- Üretimde kullanılan sabit hizmetlerin sigorta, vergi, resim, harç ve kira giderleri
5- Enerji ve yakıt giderleri
6- Servis giderleri
Genel üretim maliyetleri, gider yerleri açısından esas üretim, yardımcı üretim ve yardımcı hizmet olarak sınıflandırılır.
►Genel üretim, üretken maliyetler açısından endirekt maliyet niteliğinde iken gider merkezleri açısından direkt olabilir.
Örneğin… Mobilya üretiminde kullanılan tutkal mamül açısından endirekttir. Kullanılan yer açısından ise direktir.
Örneğin… Torna departmanında kullanılan yağ, üretilen ürün açısından endirekt, gider yeri açısından direktir.
Genel üretim maliyetlerinden endirekt nitelikle olanlar dağıtım anahtarları açısından mamaüllere yüklenirler.
Amortisman Giderleri
Üretim departmanında kullanılan makinaların amortisman giderleri tahmini tutarlar üzerinden üretimin maliyetine yüklenir.
Genel Üretim Gideri
Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı
Genel Üretim Gideri
Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı
Birikmiş Amortisman
İşletmenin katlandığı finansman giderlerinin üretim ile ilgili olması durumunda bu tutar üretimin maliyetine eklenir.
Değişken Maliyetler
Üretim hacmi ile birlikte artıp azlan maliyettir.
Örneğin… Direkt ilk madde ve malzeme
Direkt işçilik
İşletme malzemesi gibi…
Sabit Maliyetler
Faaliyet hacmi ne kadar artarsa artsın, toplam olarak aynı kalan maliyetlerdir. Ancak üretilen birimlerin sayısı arttıkça birim başına maliyet azalır.
Örneğin… Kira, vergi.
a- Yönetilemeyen Sabit Maliyetler
İşletme yönetiminin kısa dönemlerde vazgeçemediği maliyetlerdir. Kira, vergi, personel maaşı gibi.
b- Yönetilebilen Sabit Maliyetler
Kısa dönemde vazgeçilebilen maliyetlerdir.
c- Karma Maliyetler
Hem sabit hemde değişken özellikler gösteren maliyetlerdir. Bu maliyetlerin hiçbir zaman sıfır olması mümkün değildir. Örneğin bakım-onarım maliyetleri karma maliyettir.
Karma Maliyetlerin Sabit ve Değişken Kısımlarının Ayrılmasında Kullanılan Teknikler
1- Muhasebe tekniği
2- En yüksek ve en düşük noktalar tekniği
3- Dağılım grafiği tekniği
4- En küçük kareler tekniği: Objektiflik düzeyi en yüksek olan tekniktir.
DOĞRUSAL MALİYET FONKSİYONU DENKLEMİ (BÜTÇELENEN GENEL İMALAT MALİYETİ)
y = a + bx Faaliyet ölçüsü
Birim değişken maliyet
Toplam sabit maliyet
Toplam maliyet
Sınav Sorusu…
y = 100,000,000 + 250,000x
şeklindeki maliyet fonksiyonuna sahip bir gider yerinden gelecek ay 200 saat faaliyette bulunacağı beklentisi içinde bütçelenen karma faaliyet tutarı ne kadardır?
150,000,000 = 100,000,000 + 250,000 . 200
Sınav Sorusu…
Bir işletmeye ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:
Aylar Direkt İşçi Saat Bakım-Onarım
Ocak 120 100,000,000
Şubat 100 130,000,000
Mart 150 200,000,000
Yukarıdaki bilgilere göre ve düşük yüksek noktalar yöntemine göre birim değişken maliyet ne kadardır?
150 200,000,000
+ 100 130,000,000
50 70,000,000
70,000,000
50
ÜNİTE 5
MALİYET DAĞITIMLARI
Gider dağıtımı ile amaçlanan, üretilen mamülün maliyetinin belirlenmesidir.
1.Dağıtım: Endirekt giderlerin tüm gider yerlerine dağıtım anahtarları aracılığıyla dağıtılmasıdır.
Gider dağıtım anahtarları: Gider merkezlerine direkt yüklenemeyen giderleri, gider yerlerine dağıtmada kullanılan ölçütlere dağıtım anahtarı denir. Örneğin; aydınlatma gideri için watt toplamı veya ampul sayısı, su gideri için musluk sayısı veya işçi sayısı.
►Makinaların amortismanı, ustabaşı ücreti endirekt ilk madde malzeme giderleri açısından direkt olduğundan mamüle dağıtım anahtarı kullanılmadan direkt olarak yüklenir.
2.Dağıtım: Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderlerin esas üretim yerlerine dağıtılmasıdır. 2. dağıtım ile amaçlanan üretilen mamülün maliyetini saptamak ve maliyet kontrolü sağlamaktır.
3.Dağıtım: Esas üretim yerinde toplanan giderlerin mamüle yüklenmesidir.
Sınav Sorusu…
Esas Üretim Yardımcı Üretim
Gider Yeri Tutar Dağıtım Anahtarı Kesim Montaj Bakım Yemek Genel Yönetim
Fabrika Bina Amortismanı 21,000,000 m2 500 400 300 200 -
Su Gideri 2,500,000 İşçi Sayısı 35 40 12 8 5
Yukarıdaki bilgilere göre fabrika amortisman ve su giderlerini dağıtın.
1.Dağıtım:
21,000,000
500+400+300+200
Kesim 15,000 x 500 = 7,500,000
Montaj 15,000 x 400 = 6,000,000
Bakım 15,000 x 300 = 4,500,000
Yemek 15,000 x 200 = 3,000,000
2,500,000
35+40+12+8+5
Kesim 25,000 x 35 = 875,000
Montaj 25,000 x 40 = 1,000,000
Bakım 25,000 x 12 = 300,000
Yemek 25,000 x 8 = 200,000
Genel Y. 25,000 x 5 = 125,000
2.Dağıtım:
1- Doğrudan Dağıtım: Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderler esas üretim yerine dağıtılır. Yardımcı üretim yerleri birbirlerinden pay almaz ve birbirine pay vermez.
2- Kademeli Dağıtım (Merdiven, Basamak Yöntemi): En yüksek yardımcı gider merkezi en yukarıya yazılarak kendinden sonra gelen yardmcılara ve esaslara dağıtımın yapıldığı yöntemdir. En yukarıdaki yardımcı üretim yeri hiçbir yerden pay almaz.
3- Matematiksel Dağıtım Yöntemi: Yardımcı gider yerleri arasında hem birbirine hemde esas üretim yerlerine dağıtım yapılır. Yardımcılar hem birbirinden pay alır hem pay verir. Yardımcı üretim yerleri arasında 2 bilinmeyenli bir denklem kurulur ve buna göre dağıtım yapılır.
Sınav Sorusu…
A üretim işletmesinde 2 eses, 2 de yardımcı üretim yeri bulunmaktadır. 1. dağıtım sonucunda maliyet merkezlerinde biriken maliyet ve kullanılan dağıtım ölçüleri şöyledir:
Maliyet Yerleri Birinci Dağıtım İşçi Sayısı Malzeme Maliyetleri
Esas Maliyet Yeri 1 40,000,000 15 1,000,000
Esas Maliyet Yeri 2 80,000,000 10 4,000,000
Yardımcı Maliyet Yeri 1 15,000,000 6 ---
Yardımcı Maliyet Yeri 2 10,000,000 5 500,000
Yardımcı Maliyet Yeri 1 işçi sayı, Yardımcı Malzeme Yeri 2 malzeme maliyeti dağıtım anahtarıyla dağıtılacaktır. Buna göre ve doğrudan yöntemine göre yardımcı maliyet yeri 1’den esas maliyet yeri 1’in alacağı pay ne kadardır?
15,000,000
15+10
600,000 x 15 = 9,000,000
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki bilgilere göre yardımcı maliyet yeri 2 den Esas Maliyet Yeri 1’in alacağı pay ne kadardır?
10,000,000
5,000,000
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki bilgilere ve kademeli yönteme göre yardımcı maliyet yeri 1’den esas maliyet yeri 1’in alacağı pay ne kadardır?
15,000,000 500,000 x 15 = 7,500,000
5+15+10
Sınav Sorusu…
Yardımcı maliyet yeri 2’den esas maliyet yeri 1’in alacağı pay kademeli yönteme göre ne kadardır?
Yardımcı maliyet yeri 1’den Yardımcı maliyet yeri 2’nin aldığı pay:
15,000,000
5+15+10
Yardımcı maliyet yeri 2’den Esas maliyet yeri 1’e düşen pay:
12,500,000
5,000,000
ÜNİTE 6
FAALİYETE DAYALI MALİYETLEME ve BİRLEŞİK MALİYET DAĞITIMI
►Maliyet Muhasebesi Uygulamasını Etkileyen Temel Faktörler:
1- Hizmet sektörünün yaygınlaşması
2- Teknolojik gelişmeler
3- Global rekabetteki artışlar
TAM ZAMANLI ENVANTER YÖNTEMİ
İlk madde ve malzeme, mamül ve yarı mamül stoklarının sıfıra indirgenmesi hedefine dayanan maliyet sistemidir. Sıfır hatalı üretim de bu sistemin varsayımlarındandır.
Faaliyete Dayalı Maliyetleme:
Maliyet yerleri genel maliyet yerlerinde toplanır. Buradan çeşidine göre ayrı yerlere aktarılır. Daha sonra uygun dağıtım anahtarlarıyla mamüllere yüklenir.
Geleneksel Maliyetleme:
Maliyetler tek bir yerde toplanır ve tek bir dağıtım anahtarı ile mamüllere yüklenir.
►Faaliyete dayalı maliyetlemede genel üretim maliyetleri ilgili oldukları ürünlere daha detaylı ve daha sağlılı yüklenir.
BİRLEŞİK MAMÜL
Birden çok mamülün üretildiği üretim sürecinde, ortaya çıkan fakat satış değeri yüksek olan mamüldür.
Yan Mamül: Birleşik üretim sürecinde ortaya çıkan fakat satış değeri daha düşük olan mamüldür.
Birleşik Maliyet: Birleşik mamülleri üretmek için katlanılan maliyettir.
Birleşik Maliyetlerin Birleşik Mamüllere Dağıtılmasında Kullanılan Yöntemler
1- Fiziksel Ölçüler Yöntemi
Birleşik maliyet, birleşik miktara bölünerek bir birim için birleşik maliyet payı hesaplanır. Hangi mamülün tutarı hesaplanacak ise onunla çarpılır.
2- Satış Değeri Yöntemi
Bileşik maliyet, satış değeri toplamına bölünerek bulunan dağıtım oranı hangi mamül hesaplanacak ise onun satış değeri ile çarpılır.
► Tek düzen planında birleşik mamül kaydedilirken 152 Mamüller Hesabında izlenir. Yan mamül kaydedilirken Diğer Stoklarda izlenir.
Sınav Sorusu…
Bir işletmeye ilişkin veriler şöyledir:
X mamülü Y mamülü
Birim Direk İşçi Saat 4 4
Üretim Miktarı 5,000 15,000
Sipariş Sayısı 40 100
Makine Hazırlama Sayısı 70 30
Faaliyetler Maliyet Maliyet Etkileri
Hacimle İlgili Maliyet 500,000,000 Direk İşçi Saat
Satın Almayla İlgili Maliyet 700,000,000 Sipariş Sayısı
Makine Hazırlama Maliyeti + 350,000,000 Makine Hazırlık Sayısı
Toplam Genel İmalat Maliyeti 1,550,000,000
Bu bilgilere ve geleneksel maliyetleme yöntemine göre Direkt İşçi Saat başına genel üretim maliyeti yükleme haddi kaç birimdir? X ürününün üretim maliyeti ne kadardır?
5000 x 4 = 20,000 15,000 x 4 = 60,000
1,550,000,000
20,000 + 60,000
X mamülü = 19,375 x 4 = 19,375
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki verilere göre satın alma faaliyetiyle ilgili sipariş sayısı başına yükleme oranı kaç birimdir?
700,000,000
100 + 40
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki verilere göre ve faaliyete dayalı maliyetleme yöntemine göre X ürününe, üretim birimi başına düşen genel üretim maliyeti ne kadardır?
500,000,000
20,000 + 60,000
700,000,000
40+100
350,000,000
70+30
6,250 x 20,000 = 125,000,000
5,000,000 x 40 = 200,000,000
3,500,000 x 70 = + 245,000,000
570,000,000 Toplam üretim maliyeti X için
570,000,000 / 5,000 = 114,000 X için birim üretim maliyeti
Sınav Sorusu…
Birleşik maliyet 3,000,000
A mamülünün miktarı 3,000
B mamülünün miktarı 5,000
A mamülünün satış tutarı 2,700,000,000
B mamülünün satış tutarı 5,000,000,000
Bu bilgilere göre ve fiziksel A mamülünün birleşik maliyetten aldığı pay ne kadardır?
3,000,000
3,000 + 5,000
375 x 3,000 = 1,125,000
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki verilere göre satış değeri yöntemine göre A mamülünün birleşik maliyetten aldığı değer ne kadarıdır?
Toplam Satış = 2,700,000,000 + 5,000,000,000
3,000,000
7,000,000,000
0,0003 x 2,700,000,000 = 810,000
ÜNİTE 7
SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ
Çeşitli türde, özellikle müşterilerin isteklerine göre üretim yapan işletmelerde kullanılan sistemdir. Sipariş maliyet sistemindeki en önemli unsur sipariş maliyet kartıdır. Her bir siparişe ilişkin bilgiler bu kart üzerinde yer alır.
►Sipariş maliyet kartını oluşturabilmek için ilk madde malzeme istek fişi ve işçilik çalışma kartından faydalanılır.
Sapma (Fark): Bütçelenen Genel İmalat Maliyeti ile Fiili İmalat Maliyeti arasında ortaya çıkan farktır. Olumlu farklar için ilgili hesap alacaklandırılır. Olumsuz farklar için ilgili hesap borçlandırılır. Aradaki fark belirtilmek için Genel İmalat Maliyeti Hesabı kullanılır. Ayrıntı belirtmek isteniyorsa mamül, yarı mamül için ayrı ayru hesap açılabilir.
Sınav Sorusu…
Genel üretim giderleri hesabının borç kalanı 800,000,000 TL yansıtma hesabı alacak kalanı ise 900,000,000 TL’dir. Buna göre ne kadar eksik veya fazla yükleme söz konusudur?
Genel Üretim Maliyeti 800,000,000 TL fiili, gerçekleşen
Genel Ür. Mal. Yansıtma 900,000,000 TL bütçelenen, tahmini
100,000,000 TL fazla yükleme / olumlu sapma
Genel Üretim Maliyeti Yansıtma 900,000,000
Genel Üretim Maliyeti 800,000,000
Satılan Mamül Maliyeti 100,000,000
Sınav Sorusu…
Genel üretim giderlerinin borç kalanı 50,000,000 TL, yansıtma 60,000,000 TL. Yarı mamaüller üretim hesabının borç kalanı 200,000,000 TL, mamüllerin borç kalanı 3,000,000,000 TL. Bu bilgilere göre Genel Üretim Maliyetinin düzeltmesinde alacaklandırılması gereken yarı mamüller üretim hesabı kaç liradır?
200,000,000
200,000,000 + 50,000,000 + 3,000,000,000
60,000,000 – 50,000,000 = 10,000,000
0,06 x 10,000,000 = 600,000
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki verilere göre ortaya çıkan fazla yükleme dağıtıma tabi tutulmadan doğrudan düzeltme tercih edilseydi, alacaklandırılması gereken hesap hangisi olacaktı ve ne kadar olacaktı?
Genel Üretim Maliyeti Yansıtma 60,000,000
Genel Üretim Maliyeti 50,000,000
Satılan Mamül Maliyeti 10,000,000