Liberalizmin öncüleri Fizyokratlardır.
Transfer harcamalarının unsurları: Faiz ödemeleri, Fon ödemeleri, Kamulaştırma, Borç ödemeleri
Belediye sınırları dışına taşan hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kurulan idarelere il özel idareleri denir.
İki ekonomik birimin üretim veya tüketim faaliyetinden, üçüncü kişilerin fiyat mekanizması dışında fayda veya zarar görmesine Dışsallık denir.
Devletin ekonomik istikrar görevi kapsamına girenler: Tam istihdamı sağlama, Ekonomik büyümeyi sağlama, gelir dağılımını sağlama, cari işlemler dengesini sağlama
Devletin dışsallıklara müdahale yöntemleri: Sübvansiyon, vergileme, miktar kısıtlaması, mülkiyet haklarını düzenleme
Temsili demokrasinin özellikleri: Bireylerin fayda maksimizasyonu için, siyasi partilerin ise oy maksimizasyonu için çalışmaları
Siyasi partilerin temel güdülerinin, iktidara gelebilmek için veya iktidarda iken tekrar seçilebilmek olması
Siyasi partilerin ve seçilmiş temsilcilerin ideal toplum amaçlarına göre değil, kendi amaçlarına göre davranmaları
Seçmenlerin belli bir dönemde kendilerine en yüksek faydayı sağlayacak olan partiye oy vermeleri
Dar anlamda kamu harcaması kavramının kapsamına girenler: Merkezi devlet örgütünün harcamaları, yerel yönetimlerin harcamaları
Geniş anlamda kamu harcaması kavramının kapsamına girenler Merkezi devlet örgütünün harcamaları, Yerel yönetimlerin harcamaları, Sosyal güvenlik kuruluşunun harcamaları, Kamu iktisadi kuruluşlarının harcamaları
Vergi harcaması olanlar: Vergi istisnası, vergi muafiyeti, yatırım indirimi, vergi indirimi
Kamu harcamalarında bir artışa neden olanlar: Devlet sınırlarının genişlemesi, Savunma harcamalarının artması, devletin yeni teknolojiler satın alması, Ülke nüfusunun artması
Kaynakların tam kullanılmaması, fiyatların marjinal sosyal değerleri yansıtmaması, fiyatların devlet tarafından belirlenmesi, dışsallıkların ortaya çıkması durumlarında gölge fiyatlar kullanılır.
Gelişmekte olan ülkelerde, fayda-maliyet analizinin kamu yatırım kararlarına ilişkin sorunların tümünü çözememesinin nedenleri: Analizin yapısal güçlükleri, veri eksikliği,ekonomik ve toplumsal yapısının istikrarsızlığı, kamu yatırımları konusunda son kararın siyasilere ait olması
Tek bir malın arz ve talebini kullanarak, denge üretim ve denge fiyat düzeyini belirlemek amacıyla kullanılan analiz türü kısmi denge analizidir.
Ülkelerin ekonomik kalkınma süreçlerini kamu harcamaları ile ilişkilendirmeye çalışan kalkınma modellerinin öncüsü Musgrave 'dir.
Wagner'e göre kamusal faaliyetlerin artış nedenleri: İç ve dış güvenlik hizmetlerinin artması, ilerleyen teknoloji nedeniyle devlet faaliyetlerinin maliyetinin artması, devletin piyasaya girerek doğrudan doğruya mal ve hizmet üretmesi, devletin topluma daha nitelikli hizmet sunmak istemesi
Kamu harcamalarındaki artışı kısa dönemdeki dalgalanma ve değişikliklerle açıklamaya çalışan yaklaşım Peacock ve Wiseman tarafından yapılmış Sıçrama tezi yaklaşımıdır.
Genel hizmetleri yürüten kuruluşlar: TBMM, Başbakanlık, Cumhurbaşkanlığı, Dışişleri bakanlığı
Türkiye'de program bütçe hizmetleri 1973 yılında uygulamaya konulmuştur.
Döner sermayelerin özellikleri: Genel mali yönetimin dışında tutulmaları, Kendilerine ait bir yönetim şekline sahip olmaları, Ürettikleri mal ve hizmetleri kar amacıyla satmaları, Genel bütçeye belli oranda pay aktarmaları
Oylama, bireylerin tercihlerini siyasi karar alma mekanizmasına aktarma yoludur.
Mali rant ve mali sömürü , iktidar kuralı(ödeme gücüne göre) uygulamasının bir sonucudur.
Çoğunluk oylama modelinde, kamu mallarının üretim düzeyini belirleyici durumunda olan kitle Medyan seçmendir.
Kendisine verilen görevleri soru sormadan ve kurallara uygun biçimde yerine getiren bürokrata(Max Weber'in tanımladığı) Rasyonel bürokrat denir.
Mal ve hizmet üretmek amacıyla kamu kaynaklarını kullanak suretiyle işletmecilik faaliyeti yapan devlet kuruluşlarına kamu iktisadi teşebbüsleri denir.
Bir sulama projesinin doğrudan maddi faydası tarım üretiminde ortaya çıkan artıştır.
Benzer zevk ve tercihlere sahip bireylerin oluşturduğu gruplara Çıkar grupları denir.
Seçmen sayısının ve karar verilecek konuların çok olduğu durumlarda temsili demokrasiye başvurulur.
Kamu harcamalarının gerçek artış nedenleri: Savunma harcamalarındaki artış, Teknolojik gelişmeler, devlet anlayışındaki değişmeler, nüfus artışı
Yarı kamusal bir malın kullanımı için daha fazla bireye izin verilmesi nedeniyle, o malı daha önce kullanan bireylerin elde ettikleri faydanın azalmasına sıkışıklık maliyeti denir.
Temel düşünce sistemini toplumların zenginliği üzerine kuran Merkantalist akıma göre:
Toplumların zenginliği, sahip oldukları altın ve gümüşler ile ölçülmelidir.
Devlet, gerektiğinde ekonomiye müdahale etmeli ve bazı önlemler almalıdır.
Toplumların zenginleşmesi için mutlaka dış ticaret yapılmalıdır.
Milli ekonomilerin gelişimi için borçlanmaya başvurulmamalıdır.
Devlet düzeninin sürdürülmesini, korunmasını ve devletin yönetimini sağlayan hizmetlere genel hizmetler denir.
Baskı grupları: İşçi sendikaları, işveren sendikaları, basın organları, çevreci gruplar
Dışsallık türleri: Üreticiden üreticiye, üreticiden tüketiciye, tüketiciden tüketiciye, tüketiciden üreticiye yayılan dışsallık
Atama ile görev almış olan devlet idare örgütünün tümüne bürokrasi denir.
Kısa dönemde doğrudan üretimi arttırıcı etkisi olmayabilen ve faydası bir dönemle sınırlı sayılabilecek harcamalara cari harcamalar denir.
İdari-fonksiyonel ayrıma göre, Türkiye'de konsolide bütçe harcamaları içinde en büyük paya sahip harcama kalemi genel hizmetlerdir.(%28,1)
Devletin piyasa ekonomisine totaliter olmayan düzenleyici müdahalelerde bulunduğu ekonomik sisteme Karma ekonomik sistem denir.
Televizyon, buzdolabı gibi malların üretimini tüketicilerin talebi belirler.
Özel ekonomide kaynak ve gelir dağılımını fiyat öğesi düzenler.
Bütçe sürecini başlatan "bütçe çağrısı" Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanır.
Bütçenin işlevleri: Hukuki, Mali, Ekonomik, Siyasi
Toplumun üretim imkanları eğrisinin orijine göre içbükey olması, özel ve kamusal malların üretiminde kıt kaynaklar ile ilgili olarak aynı etkinlikte ikame edilemeyeceğini gösterir.
Ekonominin durgunluk dönemlerinde gerçek harcamaların ortaya çıkan ilk etkisi az gelirlilerin gelirinin artmasıdır.
Kamu harcamalarının artışının üst sınırı milli gelirdir.
İktisadi faaliyet sonucu artma imkanı olan üretim faktörü sermaye stokudur.
Belirli bir dönem için harcamaların yapılmasına ve gelirlerin toplanmasına izin veren hukuki belgeye bütçe denir.
Türkiye'de kamu gelir ve giderlerinin yer bakımından denkleştirilmesi işlemini T.C.Merkez Bankasının bulunmadığı yörelerde T.C.Ziraat Bankası yerine getirir.
Herhangi bir vergi gelirinin belirli bir harcamaya tahsis edilememesine Ademi tahsis yöntemi (gelirlerin genelliği ilkesi) denir.
Arz ve talep fonksiyonları içinde fiyatlandırılabilecek dışsallıklara piyasa dışsallığı denir.
Piyasada yer almayan birçok kamu projesi çıktısının, parasal olarak değerlendirilmesi gerektiğinde marjinal maliyet kullanılır.
T.C.Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu, Ziraat Odaları ve Bağkurun topladığı gelirler parafiscal (vergi benzeri yani hemen hemen vergicilik) gelirler içinde yer alır.
Adam Smith'in vergileme ilkeleri: Adalet ilkesi, Kesinlik ilkesi, Uygunluk ilkesi, İktisadilik ilkesi
Kendi adına ve hesabına ödediği vergiyi yansıma yoluyla başkalarına devreden kişiye aracı mükellef denir.
Mali nitelikte rasyonel bir vergilemeyi gerçekleştirmenin şartları:
Verginin yükünün adil dağıtılması
Vergilerin tarh ve tahsil giderlerinin minimum olması
Verginin tarafsız olması
Verginin piyasada etkinliği bozmaması
Verginin yatırım ve tasarruf kararlarını olumsuz yönde etkilememesi.
Vergiyi harçtan ayıran temel özellik karşılıksız olmasıdır.
Montesquieu'nun "Vergi herkesin malının tamamının korunması için verdiği bir hissedir." görüşü vergiyi sigorta primi olarak kabul eden görüştür.
Vergilerle karşılanan kamu harcamalarının milli gelirin %25'ini aşamayacağını ileri süren iktisatçı Colin Clark'tır.
Kamu harcamalarının genel hizmetler, ekonomik hizmetler ve sosyal hizmetler olarak sınıflandırılması işlevsel sınıflandırmayı oluşturmaktadır.
Bir zaman boyutuna bağlı olmadan ifade edilebilen değişkenlere stok değişken denir.
Bir ekonomik sistemdeki bütün değişkenlerin değişebileceği zaman dilimine uzun dönem denir.
Pasta sayısı: 0 1 2 3 4 5, Toplam fayda: 0 12 21 28 33 36 ise 5.dilim pastanın tüketiciye sağladığı marjinal fayda 3 tür. Marjinal fayda: 0 12 9 7 5 3
Bir malın fiyatını belirleyen temel faktörler arz ve taleptir.
Eş fayda eğrisi üzerinde B(4, , C(8,4) iken tüketici B noktasından C noktasına geçerken et ile ekmek arasındaki marjinal ikame oranı 1 dir. (8-4)/(8-4)=1
Tüketicinin gelirinin değişmesi durumunda ulaşabileceği yeni tüketici denge noktalarını gösteren eğriye gelir-tüketim eğrisi adı verilir.
Değişken girdi miktarı 8, toplam fiziki ürün 120 birim iken, değişken girdi miktarı 12'ye çıkarıldığında toplam fiziki ürün 160 oluyorsa marjinal fiziki ürün 40/4=10 bulunur. 160-120=40 12-8=4
Toplam fiziki ürünün maksimum olduğu noktada marjinal fiziki ürün sıfırdır.
Üretim için sadece iki girdinin kullanıldığı ve bu iki girdinin de değişken olduğu durumda, aynı toplam ürün miktarını sağlamaya imkan verecek girdi bileşimlerinin geometrik yerlerini birleştiren eğrilere eş ürün eğrisi denir.
Eş ürün eğrilerinin özelliklerinden biri orijine göre dış bükey olmalarıdır.
Talep eğrisinin yer değiştirmesinin nedenleri: Tüketicinin zevk ve tercihlerinin değişmesi, Tüketicinin gelirinin artması, Tamamlayıcı mal fiyatlarının yükselmesi, İkame malları fiyatlarının düşmesi.
Tüketiciler belirli bir ihtiyaçlarını karşılarken, birbirlerinin yerine kullanılabilen mallara ikame malı denir.
Üretim faktörlerinin fiyatlarının düşmesi, bir malın arz eğrisinin sağa doğru kaymasına neden olur.
Alıcıların, satıcıların, mal ve hizmetler ile üretim faktörlerinin hiçbir ek maliyete katlanmadan tam bir hareket serbestliğine sahip olmaları tam rekabet piyasası özelliklerinden mobiliteyi ifade eder.
Örümcek Ağı Teoremine göre, herhangi bir nedenle piyasa dengesi bozulduğunda, gittikçe dengeye yönelen dalgalanmalar sonucu piyasa dengesinin kendiliğinden oluşması talep eğrisi arz eğrisinden daha yatıksa sözkonusudur.
King Kanununa göre, tarım sektöründe çok ürün elde edilen yıllarda satış hasılatının azalmasının nedeni tarım ürünleri talep esnekliğinin 1 'den küçük olması.
Bir firmanın üretim ölçeğinin büyümesi:
Hem hammadde hem de mamul madde taşıması için yapılacak giderlerin azalmasına
Birim başına düşen yönetim giderlerinin azalmasına
İşçiler arasındaki iş bölümü ve uzmanlaşmanın artmasına
Sabit faktör giderlerindeki artışın, üretim ölçeğindeki artışın altında kalmasına neden olur.
Hammadde harcamaları değişir maliyettir.
Tam rekabet piyasasında bir firmanın kapanma noktasını
Ortalama değişir maliyet=Fiyat
gösterir.
Tam rekabet piyasasında marjinal gelir fiyata eşittir.
Oligopolcu firmaların ürettiği mallar birbirlerini ikame edebilen mallarsa ortaya çıkan piyasa türüne noksan oligopol denir.
Birden fazla sayıda firma tarafından üretilen ve birbirlerini büyük ölçüde veya tam olarak ikame eden bazı malların, birbirinden farklı ya da farklıymış gibi gösterilmesi sonucu her firmanın belirli bir alıcı kitlesine sahip olabildiği piyasalara tekelci rekabet denir.
Arz esnekliğinin sıfır (minimum) olduğu durumda ekonomik rant maksimumdur.
Bir maldan bir birim daha fazla üretmek için öteki malın üretiminden ne kadar fedakarlık etmek gerektiğini gösteren orana marjinal dönüşüm oranı denir.
Hiç kimsenin refahını azaltmaksızın bazı bireylerin refahını artıran her türlü değişikliğin toplum refahını artırması pareto optimalite kriterini ifade eder.
Tüm ekonomik birimlerin kendi çıkarlarını maksimize etmek için uğraşmaları homo economicus ekonomi bilimi varsayımıdır.
Eş marjinal fayda ilkesi varsayımları: Belirli dönemde piyasadaki tüm mal ve hizmetlerin fiyatının sabit olduğu, Tüketicinin incelenen dönemdeki gelirinin sabit olduğu, Tüketicinin kendisine en yüksek faydayı sağlayacak mal demetini seçtiği, Tüketicinin her mal ve hizmetin marjinal faydasını bildiği,
Toplam fiziki ürünün maksimum olduğu noktada marjinal fiziki ürün sıfırdır.
Denge fiyatı 70 TL iken herhangi bir malı 135 TL'den almaya razı olan bir tüketicinin sağlayacağı tüketici rantı 65 TL'dir. 135-70=65
Herhangi bir malın talep miktarı arttığında, arzında da aynı miktarda bir azalış meydana gelirse piyasa fiyatı yükselir.
Bir piyasada herhangi bir malın talebinin arzından fazla olması durumunda ortaya çıkan talep fazlasının, fiyatları enflasyonist baskı yaratacak ölçüde artırmasını önlemek amacıyla devletin ekonomiye müdahale ederek söz konusu malın fiyatını yasalarla sınırlamasına tavan fiyat uygulaması denir.
Tam rekabet piyasasındaki bir firmanın toplam gelirinin toplam maliyetine eşit olduğu durumda firma başabaş noktasındadır.
Tekel piyasasındaki bir firmanın ürettiği mallara ilişkin fiyat farklılaştırması yapabilmesi için gerekli koşullar: Piyasayı alt piyasalara ayırırken önemli bir marjinal maliyetin çıkmaması. Firmaların en azından ilgili malı görünüşte değiştirerek farklı yerlerde farklı fiyattan satması. İlgili malın piyasanın her bölümünde farklı talep esnekliklerine sahip olması. Malın satıldığı piyasanın bölümlü olması.
Pareto optimalitesi koşulunun sağlanabilmesi için tam rekabet piyasa türünün geçerli olması gerekir.
Toplam fiziki ürün miktarı 1260 birim, kullanılan değişken girdi miktarı 30 birim ise ortalama fiziki ürün 42 dir. 1260/30=42
Üretim için sadece iki girdinin kullanıldığı ve bu iki girdinin de değişken olduğu durumda, aynı toplam ürün miktarını sağlamaya imkan verecek girdi bileşimlerinin geometrik yerlerini birleştiren eğrilere eş ürün eğrisi denir.