AÖF Cafe
Aöf Bölümler => İşletme => 3. Sınıf => Konuyu başlatan: shade - Nisan 17, 2008, 14:06:32
-
SAFHA MALİYET SİSTEMİ;
- Yığın (seri) üretim yapan işletmeler kullanmaktadır.
- Üretilen mamuller/ mamul grupları ya birbirinin aynısı ya da birbirine benzerdir.
- Bu maliyet sistemi üretilen mamul / mamul gruplarının maliyetleri safhalar (departmanlar,
sorumluluk merkezleri, bölüm içindeki birimler) halinde hesaplamaktadır.
- Her safhanın maliyeti bir sonraki safhanın dönem başı maliyetini oluşturmaktadır.
- Herbir safhanın görevi ilgili mamulün belirli bir kısmının üretimini tamamlamaktır. Bu nedenle bir
safha görevini bitirdiğinde o safha için "tamamlanmış mamul" olmaktadır. Ancak bu tamamlanmış
mamul bir sonraki safha için "yarı mamul" niteliğindedir. En son safhanın görevini tamamlaması
durumunda ise mamul tamamlanmıştır ve satılmak üzere mamul ambarına gönderilebilir.
- Son safhanın maliyeti kendinden önceki tüm safhaların maliyetlerini kapsadığı için ilgili dönemde
üretilen mamullerin toplam maliyetini oluşturmaktadır.
- Üretilen mamuller birbirinin aynısı / benzeri olması nedeniyle toplam maliyetlerden eşit pay aldıkları
varsayılır ve bu nedenle toplam maliyet üretilen toplam miktara bölünerek ortalama birim maliyet
hesaplanır.
- Ancak toplam maliyetin içinde ilgili dönemde üretilmesine başlanan mamullerin tamamı ya
dönemsonunda tamamlanamamış olabilir ya da dönem başında tamamlanmamış olarak devralınmış
olabilir. Bu nedenle toplam maliyetlerin içinde dönembaşı yarı mamul stoklarını tamamlama maliyeti
ve dönem sonunda üretimi tamamlanmamış yarı mamuller için yapılan maliyette söz konusudur.
- Yarı mamullerin mamul cinsinden gösterilmesine "EŞDEĞER MAMUL/BİRİM" denir.
Eşdeğer mamuller; dönembaşında ya da dönemsonunda yarı mamulleri tamamlanmış mamul
cinsinden yazılmış halidir. Böyle bir uygulama yapılmasının nedeni ise dönemsonunda safhaların
toplam maliyetini üretilen mamul miktarına bölünmesi durumunda ortalama olarak çıkan maliyetin tek
bir cinsten olmasının sağlanmasıdır. Örneğin işletme tek bir safhada mamul üretsin. 1.safhanın
dönemsonu maliyetini 100.000 lira olarak hesaplayalım. İlgili dönemde 12000 adet hammadde
ambardan üretime çekilsin. Geçen dönemden üretimine başlanıp tamamlanamayan 5000 adet yarı
mamul bu dönem tamamlansın. Dönem içinde başlanan 12000 adet hammaddenin 8.000 adeti
tamamlansın. Kalan 4000 adet ise yarı mamul olarak bir sonraki döneme devredilsin. Bu durumda
100.000 lira hangi sayıya bölmek doğru olur. İşte tüm bu miktarları aynı cinsten yazmamız gerekir.
Eğer dönem sonunda kalan stokların %50 si tamamlanmışsa. O taktirde 1.safha görevinin yarısını
yapmış demektir ve dönemsonu yarı mamul stokları eşdeğer açıdan 2000 adet (4000 x %50) mamul
bulunmaktadır. Dönembaşında devralınan 5000 adet yarı mamul stoğu ise bu dönemde %20`lik bir
çalışma ile mamule dönüştürmüşse o taktirde bu dönemde yapılan iş (5000 x %20) 1000 adet
eşdeğer mamul sözkonusudur. Bu durumda işletmenin eşdeğer mamul miktarı şöyledir:
Geçen dönemden devalınan yarı mamullerin Eşdeğer Mamul Miktarı = 1000 eşdeğer birim
Dönem içinde başlanıp tamamlanan mamullerin miktarı = 8000 eşdeğer birim
Dönemsonunda kalan yarı mamullerin eşdeğer mamul miktarı = 2000 eşdeğer birim
-------------------------
TOPLAM EŞDEĞER MAMUL MİKTARI 11000 eşdeğer birim
Bu durumda ilgili dönemin ortalama birim maliyeti = 110.000 / 11000 = 10 TL/eşdeğer birim
Tek safhada üretimin gerçekleştiği bir işletmenin mart ayı üretim ve maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:
dönem başı yarı mamül stoğu 10.000 birim
tamamlanma derecesi
d.hammadde %40 şekillendirme%30
dönem başı yarımamül maliyetleri 83.000 tl
d.hammadde 45.000
şekillendirme 38.000 tl
Mart ayında üretimine başlanan 20.000 birim mart ayıda üretimi tamamlanan 25.000 birim dönem
sonu yarı mamül stoğu 5.000 birim tamamlanma dereceleri
d.hammadde %80
şekillendirme %60
mart ayı maliyeti 230.000
d.hammadde 100.000
şekillendirme 130.000
yukarıdaki bilgilere ve ortalama maliyet yöntemine göre şekillendirme açısından eşdeğer birim
maliyet kaç tl_eb dir?
Eşdeğer birim maliyetini hesaplayabilmek için, öncelikle safhanın "fiziki akım tablosu"nu hazırlamak
gerekir. Fiziki akım tablosunun `üretimden çıkan` kısmındaki bilgilerden yararlanarak "eşdeğer birim
sayısı" hesaplanır. Daha sonra elde edilen eşdeğer birim sayısını üretebilmek için katlanılan
maliyetler belirlenir. Son olarak da maliyetler ile eşdeğer birim sayısı birbirine oranlanarak `eşdeğer
birim maliyeti` hesaplanır.
1) Fiziki Akım Tablosu
Dönembaşı Yarı Mamul Stokları 10.000 br
Dönem içinde üretimine başlanan 20.000 br
------------- 2) EŞDEĞER BİRİM SAYISI TABLOSU
ÜRETİME GİREN MİKTAR 30.000 br Direkt Hammadde Şekillendirme
---------------------- -------------------------
Üretimi Tamamlanan Yarı Mam. 25.000 br (%100) 25.000 (%100) 25.000
Dönemsonu Yarı Mam. Stokları 5.000 br (%80) 4.000 (%60) 3.000
------------- -------------- -------------
ÜRETİMDEN ÇIKAN MİKTAR 30.000 br 29.000 ED 28.000 ED
Üretime giren miktar ile üretimden çıkan miktar her zaman birbirine eşit olmak zorundadır. Çünkü
üretim sürecine verilen hammaddenin ve malzemenin size bir şekilde ürün olarak çıkması
gerekmektedir.
3) ÜRETİM MALİYETLERİ TABLOSU
Toplam Direkt Hammadde Şekillendirme
--------------- --------------------- -----------------
D.Başı Yarı Mamul Stok. Maliyeti 83.000 TL 45.000 TL 38.000 TL
Cari (Mart) Dönem Maliyeti 230.000 TL 100.000 TL 130.000 TL
--------------- ---------------- ---------------
Toplam Üretim Maliyeti 313.000 TL 145.000 TL 168.000 TL
(/) Eşdeğer Birim Sayısı 29.000 ED 28.000 ED
Birim Eşdeğer Birim Maliyeti 5 TL/ED 6 TL/ED
Umarım yardımcı olabilmişimdir, iyi çalışmalar...
önceki sorudaki bilgiye göre ve FIFO yöntemine göre direkt hammadde eşdeğer birim sayısı
aşağıdakilerden hangisidir?
a)20,000 b)22.000c)24.000 d)25.000 e)28.000
Önceki sorudaki bilgilere ve ortalalama maliyet yöntemine göre tamamlanan 25.000 birimin maliyeti
aşağıdakilerden hangisidir?
a)180.000 b)220.000 c)230.000 d)250.000 e)270.000
1) Fiziki Akım Tablosu
Dönembaşı Yarı Mamul Stokları 10.000 br
Dönem içinde üretimine başlanan 20.000 br
------------- 2) EŞDEĞER BİRİM SAYISI TABLOSU
ÜRETİME GİREN MİKTAR 30.000 br Direkt Hammadde Şekillendirme
---------------------- -------------------------
D.Başı Yarı Mam. Tamamlanması 10.000 br (%60) 6.000 (%70) 7.000
Üretimine Yeni Başlanım Tamamlanan 15.000 br (%100) 15.000 (%100) 15.000
Dönemsonu Yarı Mam. Stokları 5.000 br (%80) 4.000 (%60) 3.000
------------- -------------- -------------
ÜRETİMDEN ÇIKAN MİKTAR 30.000 br 25.000 ED 25.000 ED
Eğer fifo yöntemini kullanıyorsanız, fifo yönteminin mantığı hakkında bilgi sahibi olmamız gerekiyor.
Fifo, sadece dönem içinde yapılan maliyetleri gözönünde bulundurmaktadır. Yani bu örneğimizde 1 -
31 Mart arasında safhada katlanılan maliyetleri hesaplamak istemektedir. Böyle olunca, biz eşdeğer
birim sayısını hesaplarken öncelikle geçen dönem (Şubat) üretimine başlayıp tamamlayamadığımız
yarı mamulleri (ki bu mart ayında bunlar D.başı yarı mamuller olur) öncelikle tamamlamamız gerekir.
Bu durumda Şubat ayında hammadde açısından %40`ı tamamlanmış olan yarı mamullerin Mart
ayında kalan kısmı yani %60`ı tamamlanması gerekir. Bu durum şekillendirme açısından da geçerlidir.
Dönem başı yarı mamul stoklarının tamamlanma dereceleri bu nedenle değiştirilerek hesaplamalara
dahil edilmiştir.
Benzer değişiklik maliyetler içinde sözkonusudur. Şöyle ki, eğer ben geçen ay (Şubat) safhada
yapılan işlemleri gözardı edeceğim (ki eşdeğer birim sayısını hesaplarken dönembaşı yarı mamuller
için böyle yaptık) o taktirde bunu maliyetler içinde yapmam gerekir. Bu nedenle Şubat ayında
yapılan maliyetler gözardı edilir. Yani Dönem başı Yarı mamul stoklarının maliyeti hesaplamalara dahil
edilmez.
3) ÜRETİM MALİYETLERİ TABLOSU
Toplam Direkt Hammadde Şekillendirme
--------------- --------------------- -----------------
D.Başı Yarı Mamul Stok. Maliyeti 83.000 TL ---- TL --- TL
Cari (Mart) Dönem Maliyeti 230.000 TL 100.000 TL 130.000 TL
--------------- ---------------- ---------------
Toplam Üretim Maliyeti 313.000 TL 100.000 TL 130.000 TL
(/) Eşdeğer Birim Sayısı 25.000 ED 25.000 ED
Birim Eşdeğer Birim Maliyeti 4 TL/ED 5,2 TL/ED
-
tesekkürler
-
MALİYET MUHASEBESİNDE KAVRAMLAR
► Maliyet Muhasebesi : Üretim işletmelerinde kullanılan mamüllerin maliyetinin hesaplandığı, bununla birlikte planlama ve karar almaya yardımcı olan, yönetim kararlarına dayanak oluşturan bir muhasebe sistemidir.
Geniş Anlamda Maliyet : Elde edilecek bir mal ve hizmet karşılığında yapılacak harcamaların toplamıdır.
Dar Anlamda Maliyet : Üretim aşamasında tüketilen girdilerin toplam değerleridir.
► Gider : Satın alınan veya üretilen mal ve hizmetlerin kullanılması yada satılmasıyla maliyet giderlerine dönüşür.
► Tükenmemiş Maliyet : İşletmenin gelecekte de gelir yaratan varlıklarıdır.
Örnek, stoklar, duran varlıklar, peşin ödenmiş giderler.
► Tükenmiş Maliyet : Varlık niteliğini kaybederek dönemin gelirinden düşülen maliyetlerdir. Örnek, satılan malın maliyeti, dönemin kırtasiye ve stok giderleri.
► Gider Tanıma Kuralları
a-) Sebep Sonuç İlişkisi : Maliyetler yarattıkları gelirlere karşı giderleştirilir. Maliyetin gidere dönüştürülmesini sağlayan kuraldır. Örneğin, Satılan malın maliyeti
b-) Sistematik Dağılım : Birden fazla dönemde faydalanılan bir malın maliyeti, dönemler itibariyle dağıtılır. Örneğin, Amortisman dağıtımı
c-) Giderin Hemen Tanınması : Gelecek dönemde yarar sağlamayan maliyetler cari dönemin gideri olarak tanımlanır. Örneğin, Satış ve yönetim giderleri.
► MALİYET MUHASEBESİNİN AMAÇLARI
a-) Mamüllerin birim maliyetini hesaplamak
b-) Yönetim kararlarına dayanak oluşturmak
c-) Planlama ve kontrol
d-) Başarı, değerleme, aracı olarak kullanılır
(200 3 Büt. Sın) Bölüm yöneticilerinin finansal sonuçlardaki payı ve sorumluluğu soruldu.
► (20 03 ara sınav) Muhasebede, maliyet ilkesinin temelini ilk kayıt ve gelirin gerçekleşmesi kuralları oluşturur.
► YÖNETİM BİLGİ SİSTEMİNİN ÖĞELERİ
1-) Satın alma bilgi sistemi
2-) Üretim bilgi sistemi (200 3 final sorusu)
3-) Muhasebe bilgi sistemi
4-) Pazarlama bilgi sistemi
►MALİYET MUHASEBESİ İLE FİNANSAL MUHASEBE ARASINDAKİ FARKLAR
Finansal Muhasebe Maliyet Muhasebesi
İç ve dış gruplara bilgi verir İç gruplara bilgi verir
Tutarlar kesindir Tutarlar tahmini de olabilir
Para temel ölçü birimidir Para dışı öğelerde kullanılır
Kayıtlar muhasebe ilkelerine göre yapılır Yönetim için yararlılık ve beklentiler önemlidir
Bütün işletmeler finansal muhasebe tutmak zorundadır Sadece üretim yapan işletmeler tutar
► MALİYET SİSTEMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-) İşletmenin faaliyet konusu
2-) Kullanılan teknoloji
►3-) Yönetimin beklentileri
4-) Üretim politikaları
► MALİYET SİSTEMLERİ
1-) Kullanılan tutarların gerçek ve tahmini olmasına göre ayrım
a-) Fiili maliyet sistemi: Gerçekleşmiş tutarlara dayanır. Uygulamadaki en yaygın sistemdir.
b-) İleriye Dönük maliyet sistemi: Tahmini tutarlara dayanır. Planlama ve kontrol aracı olarak kullanılır
- Standart maliyet sistemi: Bilimsel esaslara dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
- Tahmini maliyet sistemi: Geçmiş dönemlere dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
Standart > Fiili = Olumlu Sapma
Standart < Fiili = Olumsuz Sapma
300 - 250 = 50 ( fazla yükleme ) Olumlu Sapma
300 - 350 = 100 ( eksik yükleme ) Olumsuz Sapma
► Ortaya çıkan fark (sapma) FARK HESAPLARINDA izlenir.
Olumsuz sapma fark hesaplarının borç tarafında yer alır.
Olumlu sapma fark hesaplarının alacağında yer alır.
2-) Birim maliyetin hesaplanma yöntemine göre ayrım
a-) Safha maliyet sistemi: Birbirlerini izleyen üretim safhalarında sürekli ve aynı mamülü üreten işletmelerin kullandığı maliyet sistemidir.
b-) Sipariş maliyet sistemi: Üretilen her birimin maliyetinin ayrı ayrı hesaplandığı maliyet sistemidir. Genellikle ileri teknoloji gerektiren, maliyetli (makine, gemi vb.) mamüllerin üretiminde tercih edilir.
Mamül Maliyet = Direkt Hammadde + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti
3-) Mamül maliyetinin tümünü veya bir kısmını içermesine göre ayrılır.
a-) Tam Maliyet Sistemi
b-) Değişken Maliyet Sistemi
Mamül maliyetinin tümünü içeren maliyet sistemi “tam maliyet sistemi”dir. Mamül maliyetinin bir kısmını içeren maliyet sistemi “değişken maliyet sistemi”dir.
► BİR MAMÜLÜN MALİYETİNİ OLUŞTURAN ÖĞELER
Direkt İlk Madde ve Malzeme
Direkt İşçilik
Genel İmalat Maliyeti Sabit Maliyet
Değişken Maliyet
►Direk İlk Madde ve Malzeme: İşletmenin üretimde kullanacağı işçilik uygulanmamış, işlenmemiş maldır.
►Direk İşçilik: Hammeddeyi işleyen, hammadde ile işçiliği birleştirerek mamül eden emektir. Direkt işçilik deyince akla ustabaşı vb. gelmemelidir. Bu grubu makine başında emek harcayan kişilerin emeği girer. Ustabaşının işi gözlem ve denetim olduğundan bu yönetime girer ve Genel İmalat Maliyetinde izlenir.
►Genel İmalat Maliyeti: Direkt İlk Madde ve Malzeme ve Direkt İşçilik dışında kalan tüm giderlerdir.
İkiye ayrılır…
a-) Sabit Maliyet: Üretim maliyetlerinden etkilenmeyen yani üretim hacmi ile artıp azalmayan maliyettir. (Örneğin kira gideri)
b-) Kısmi Maliyet: Üretim hacmiyle birlikte azalıp artan maliyettir. (Örneğin kullanılan hammadde, elektrik giderleri)
►Tam Maliyet Sistemi direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti (SABİT+DEĞİŞKEN)
►Kısmi Maliyet Sistemi: İki grupta inceliyoruz…
- Değişken Maliyet Sistemi:
Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti ( DEĞİŞKEN )
- Direkt Maliyet Sistemi (Primer):
Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik
Örneğin… X üretim işletmesine ilişkin bilgiler Aralık ayı itibari ile aşağıdaki gibidir;
Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000
Direkt işçilik = 100,000,000
Gen. İm. Mal. ( Sabit ) = 300,000,000
Gen. İm. Mal. ( Değişken ) = 100,000,000
a-) Yukarıdaki bilgilere göre TAM MALİYET SİSTEMİ’ni kullanan bir işletmede mamülün maliyeti ne kadardır?
Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000
Direkt işçilik = 100,000,000
Gen. İm. Mal. ( Sabit ) = 300,000,000
Gen. İm. Mal. ( Değişken ) = + 100,000,000
1,350,000,000
b-) Yukarıdaki bilgilere göre DEĞİŞKEN MALİYET SİSTEMİ’ni kullanan bir işletmede mamülün maliyeti ne kadardır?
Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000
Direkt işçilik = 100,000,000
Gen. İm. Mal. ( Değişken ) = + 100,000,000
1,050,000,000
Not: Değişken maliyet sistemini kullanan bir işletmede SABİT GENEL İMALAT MALİYETİ cari dönemin gideri olarak muhasebeleştirilir.
GELİR TABLOSU
X işl. 2003 tarihli gelir tablosu
SATIŞLAR
( - ) + Satılan Malın Maliyeti
BRÜT SATIŞ K/Z yada Ana Faaliyet K/Z
( - ) + Genel Giderler yada Faaliyet Giderleri K/Z
FAALİYET K/Z
SATILAN MALIN MALİYETİ TABLOSU
Hammadde Yarımamül Mamül
Direkt İlk Madde Malzeme
(+)Dönembaşı İlk Madde Malzeme
Kullanılabilir Hammadde Hammadde
(-) Dönemsonu Hammadde
Kullanılan Hammadde
(+)Direkt İşçilik
(+)Genel İmalat Maliyeti
Toplam Üretim Maliyeti
(+)Dönembaşı yarımamül
Dönemin üretim maliyeti Yarı Mamül
(-) Dönemsonu yarımamül
Üretilen mamül maliyeti
(+)Dönembaşı mamül
Satılabilir mamül maliyeti Mamül
(-) Dönemsonu mamül
Satılan mamül maliyeti
Not: Dönembaşları herzaman toplanır, dönemsonları herzaman çıkarılır.
Sınav Sorusu…
Bir üretim işletmesinde Mayıs ayına ait bilgiler aşağıdaki gibidir;
Dönembaşı Hammadde Stoğu : 385,000
Dönembaşı Yarı Mamül Stoğu : 255,000
Dönesonu Hammadde Stoğu : 320,000
Dönemsonu Yarı Mamül Stoğu : 115,000
Mayıs Ayı Hammadde Alışları : 860,000
Buna göre Mayıs ayında kullanılan hammaddelerin maliyeti ne kadardır?
a-) 925,000 b-) 1,065,000 c-) 1,130,000 d-) 1,180,000 e-) 1,245,000
Direkt İlk Madde Malzeme 860,000
(+)Dönembaşı İlk Madde Malzeme + 385,000
Kullanılabilir Hammadde 1,245,000
(-) Dönemsonu Hammadde - 320,000
Kullanılan Hammadde 925,000
Not: Çözüm için verilen bilgilerden sadece üçünü kullandık. Diğer verilenler karışıklık yaratmak amacıyla verilmiştir.
Sınav Sorusu…
Üretilen Mamül Maliyeti : 5,000,000
Dönembaşı Mamül Maliyeti: 2,000,000
Dönemsonu Mamül Maliyeti: 650,000
Buna göre satılan mamül maliyetini bulunuz.
Üretilen mamül maliyeti 5,000,000
(+)Dönembaşı mamül + 2,000,000
Satılabilir mamül maliyeti 7,000,000
(-) Dönemsonu mamül - 650,000
Satılan mamül maliyeti 6,350,000
Sınav Sorusu…
Satılan Mamülün Maliyeti: 25,000,000
Üretilen Mamülün Maliyeti: 28,000,000
Dönembaşı Mamül Maliyeti 2,000,000
Buna göre dönemsonu mamül maliyetini bulunuz.
Üretilen mamül maliyeti 28,000,000
(+)Dönembaşı mamül + 2,000,000
Satılabilir mamül maliyeti 30,000,000
(-) Dönemsonu mamül - 5,000,000
Satılan mamül maliyeti 25,000,000
Sınav Sorusu…
X işletmesinin Mart ayına ait bilgileri şöyledir…
Kullanılan hammadde maliyeti: 10,000,000
Direkt işçilik maliyeti: 5,600,000
Endirekt işçilik maliyeti: 2,320,000
Endirekt malzeme alımı: 240,000
Endirekt malzeme stokları: 1 Mart: 120,000
31 Mart: 200,000
Toplam üretim maliyeti nekadardır?
Not 1: Genel İmalat Maliyeti, direkt işçilik ve hammadde
maliyetlerinin dışında kalan tüm maliyetlerdir. Endirekt
maliyetler ve işçilikler Genel İmalat Maliyetine girer.
Buna bağlı olarak öncelikle bulmamız gereken sorunun
istediği endirekt malzemedir. Endirekt giderlerin tamamını
topladığımızda Genel İmalat Maliyetini bulmuş olacağız…
Not 2: 1 Mart dönembaşı, 31 Mart dönemsonu anlamına gelir.
Endirekt Malzeme Alımı: 240,000
(+)En. Malz. Stokları (Dönembaşı): + 120,000
Kullanılabilir En. Malz. 360,000
(-) En. Malz. Stokları (Dönemsonu): - 200,000
Kullanılan En. Malz. 160,000
Endirekt İşçilik: 2,320,000
(+)Endirekt Malzeme: + 160,000
Toplam: 2,480,000
Kullanılan hammadde maliyeti: 10,000,000
(+)Direkt işçilik maliyeti: 5,600,000
(+)Genel İmalat Maliyeti + 2,480,000
Toplam Üretim Maliyeti 18,080,000
Sınav Sorusu…
İşletme 400,000,000 TL’lik ilk madde ve malzeme almıştır. Bunun 100,000,000 TL’lik kısmı endirekt malzemedir. 400,000,000 TL’lik malzemenin hepsini üretime göndermiştir. Üretime gönderilmenin yevmiye kaydını yapınız.
Direkt ilk mad. malz. gid. 300,000,000
Genel üretim gid. 100,000,000
İlk mad. malz. gid. 400,000,000
HESAPLAR
Fark Hesapları
Yansıtma Hesapları
Bağlantı Hesapları
7-A seçeneğineğindeki hesaplar
710 Direkt ilk madde ve malzeme gideri
720 Direkt işçilik gideri Üretim işletmelerinde kullanılan hesaplar
730 Genel üretim gideri
740 Hizmet üretim maliyeti
750 AR-GE
760 Pazarlama satış dağıtım gideri
770 Genel yönetim gideri
780 Finansman gideri
Fark Hesapları: Fiili maliyet ile tahmini maliyet arasında ortaya çıkan farkların izlendiği hesaplardır.
Yansıtma Hesapları: Gider hesaplarının gelir tablosuna aktarılmasında kullanılan hesaplardır.
Bağlant Hesapları: Finansal muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantı kurmak amacı ile izlenen hesaplarıdır.
- BANKO ÇIKACAK SORULAR -
Maliyetin Tanımı
Giderin Tanımı
Harcamanın Tanımı
Maliyet Sistemleri
Satılan Malın Maliyeti Tablosu
Malzeme Maliyetleri
Diğer önemliler…
Tükenmiş ve Tükenmemiş Maliyet
Finansal Muhasebe ile Maliyet Muhasebesi Arasındaki Farklar
ÜNİTE 2
MALZEME MALİYETLERİ
Üretim aşamasında kullanılan bütün malzemeler ilk madde ve malzeme’dir. Bunların parasal tutarları ilk madde ve malzeme’dir ve bu hesaba kaydedilir.
***Direkt ve endirek ayrımı yapılmasının sebebi üretilen mamülün maliyetine direkt yüklenip yüklenmemesiyle bağlantılıdır.
İLK MADDE VE MALZEME
2’ye ayrılır
1-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME: Üretilen mamülün içine giren ve ana maddesini oluşturan hesaplanması iktisadi açıdan önem taşıyandır.
ÖRNEK: Mobilya üretiminde kullanılan sunta, Tekstil fabrikasında kullanınılan kumaş vb.
2-ENDİREKT MALZEME:
A-Yardımcı Malzeme: Üretilen mamülün içine giren fakat ana maddeyi oluşturmaya hesaplanması iktisadi açıdan çok önemli olmaya malzemedir.
ÖRNEK: Mobilya üretimde kullanılan tutkal.çivi vb.
B- İşletme Malzemesi: Üretilen mamülün içine girmeyen üretirm aşamasında kullanılan her türlü malzemedir.ÖRNEK: Temizlik mlz.,yağlama mlz.işçi önlükleri, maskeler
ÖRNEK: Mobilya üretiminde kullanılan X İşletmesi üretimde kullanmak amacıyla 300.000.000.-TL tutkalı üretim departmanına göndermiştir. Kaydı yapınız.
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 300.000.000
İLK MAD.VE MLZ. 300.000.000
Kısaca;
Direkt İlk Madde Ve Malzeme
Endirekt Madde ve Malzeme
Yardımcı Malzeme
İşletme Malzeme
İLK MADDE VE MALZEME MALİYETLERİNDE KULLANILAN BELGELER
İlk Madde ve Mlz.hareketrleri tedarik, depolama, ve üretim aşamalarından oluşur.
Kullanılan malzemeler;
a- İlk Madde ve Malzeme stok fişi Satınalma - Sipariş
b-Stok kartı Depolama - Ambalaj
c-İlk mad.ve mlz.istek fişi Üretime Gidiş – Depodan Çıkış
-
İLK MADDE VE MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
(1) ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
a-) Tartılı Ortalama b-) Hareketli Ortalama
(2) İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (FIFO) MALİYETE DAYALI
(3) SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (LIFO)
(4) SABİT FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ
(5) PİYASA FİYATI YÖNTEMİ
(6) “ “ “ VE ALIŞ MALİYETLERİNDEN DÜŞÜK OLANIYLA DEĞ.
1-ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
a-) Hareketli Ortalama Yöntemi: Her yeni malzeme alışından sonra ortalama bir maliyet çıkartılır. Piyasada en fazla kullanılan yöntemdir.
b-) Tartılı Ortalama Yöntemi: Alış miktarı alış maliyetine bölünerek birim maliyet hesaplanır.
YÖNTEMİN YARARLARI:
-Çok düşük ve çok yüksek fiyatların etkisini azaltmak denge ve istikrar kurar.
YÖNTEMİN DEZAVANTAJLARI:
Fiyat dalganlanmaları çok fazlaysa yüksek ve düşük fiyat arasındaki fark azalacağındanhesaplamalar çok sağlıklı olmaz.
2- İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (FIFO)
İlk alınan malzemenin üretime ilk alınacağı varsayımına dayanılır.
YÖNTEMİN YARARLARI:
Mlz.’nin kullanım sırası sistematik ve mantıklıdır. Özellikle gıda sektöründe çabuk bozulan malzemenin üretime ilk olarak gönderilmesi sağlanır.
- Alınan ve kullanılan maddelerin sayıları ve tutarları arasında tama eşitlik vardır.
YÖNTEMİN SAKINCALARI:
Enflasyonun olduğu ülkelerde imalat maliyeti eski ve düşük fiyatlı malzemeye göre hesaplanacağından fiktif yani zahiri (görünürdeki) karlar elde edilmiş olur. Vergi maliyeti yüksek olur.
Gereksiz temettü(kar) ödenmiş olur. İşletmenin mali yapısı zayıflar.
3-SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ
Son alınan malzemenin üretime ilk gönderilecği varsayamına dayanır.
YÖNTEMİN YARARLARI
Enflasyon dönemlerinde fiftif (görünen) karlar, aşırı vergiler ve kar dağıtımı önlemiş olur.
Maliyetler düştüğünde karlar gerçekten artar.Girşimciyi yatırıma özendirir.
Ortaya çıkan kar yada zarar gerçektir.
ÜRETİM İŞLETMELERİ ENFLASYONUN OLDUĞU ÜLKELERDE BU YÖNTEMİ TERCİH EDER VE BU YÖNTEM TERCİH EDİLİRSE 5 YILDAN ÖNCE BU YÖNTEMDEN VAZGEÇİLEMEZ.
Ünite 3
►İŞÇİLİK MALİYETLERİ
İşçilik kendi içinde Direkt İşçilik ve Endirekt İşçilik olmak üzere ikiye ayrılır.
Direkt İşçilik: Bir sanayi işletmesinin temel üretim konusunu oluşturan mamül ve hizmeti üretmek için bizzat çalışan ve üretime direkt yüklenebilen işçilik “direkt işçilik”tir. Örneğin, torna tezgahını kullanan kişi, kaynak departmanında çalışan kişi.
Endirekt İşçilik: Üretimde kullanılıp direkt işçilik dışında kalan, üretilen ürüne doğrudan yüklenemeyen işçiliktir. Örneğin, ustabaşı, tamir-bakım, temizlik, taşıma.
YAN ÖDEMELER ( ÜCRET EKLENTİLERİ )
Üretken işçinin elektrik kesintisi, makine arızalanması veya işçi eğitimi gibi durumlarda boşa geçen zamanıdır.
►Boşa geçen zaman, işletmenin önleyemeyeceği nedenlerle ortaya çıkıyorsa dönem zararı olarak kabul edilir. (Grev, yangın, sel, deprem vb. ) Fazla çalışma belli bir siparişin yetişmesi için, yani özel bir iş ivedi olduğu için yapılıyorsa direkt işçilik olarak kaydedilir. Fazle çalışma kapasite eksikliği nedeni ile yapılıyorsa endirekt işçilik olarak kabul edilir.
ÜCRET SİSTEMLERİ
1- Zaman Temeline Göre Ücretlendirme Sistemi
Ücret belirlerken belli bir zaman dilimi dikkate alınır.
Faydaları:
- Kolay ve uygulanabilirdir.
- Sabit gelir garantisi sağlar.
- Zaman baskısı yaratmadığından dikkat ve kalite gerektiren ürünlerin üretiminde kullanılır.
Sakıncaları:
- Ücretin üretimi özendirme gibi bir etkisi vardır.
- Daha fazla kontrole ihtiyaç vardır.
2- Akord Temeline Göre Ücretlendirme Sistemi
Zaman temeline göre ücretin tam tersidir. Parça başına ücret ödenir.
Faydaları:
- Yapılan iş ile ödenen ücret arasında direkt bir ilişki vardır.
- Üretime teşvik eder, verimliliği arttırır.
- Kontrole fazla gerek yoktur.
Sakıncaları:
- İşçiler aşırı çalışacağından ürünlerin kalitesi düşer.
- İşçiler arasında kırı rekabetler olabilir.
- Hak edilen ücret az olduğunda işçi-işveren problemleri doğabilir.
3- Prim Esasına Göre Ücretlendirme Sistemi
Zaman ve akord temeline göre ücretlendirme sistemlerinin sakıncalarını ortadan kaldırmak amacı ile oluşturulmuş bir sistemdir. İşçiye normal ücretin yanında fazla öalışması durumunda ek ücret de ödenir.
Sınav Sorusu…
1,500,000 TL saat ücretiyle çalışan bir işçi %20 akord zammı almaktadır. 1 birim ürünü üretmek için 32 dakika çalışmak zorundadır. İşçi normal çalışma gününde 18 birim üretmiştir. Buna göre işçinin günlük kazancı ne kadardır?
I. Yol
18x32 = 576dk 9,6 saat
1,500,000 x 9,6 = 14,400,000
14,400,000 x 0,20 = 2,880,000
14,400,000 + 2,880,000 = 17,280,000
II. Yol
1,500,000 x 0,20 = 300,000
1,800,000 + 30,000 = 18,000,000
= 30,000
32 x 18 x 30,000 = 17,280,000
Sınav Sorusu…
İşletmede 2,000,000 saat ücretiyle çalışan işçi %35 akord zammı almaktadır. 1 birim mamül üretme zamanı 40 dakikadır. İşçi bir günlük sürede 20 birim üretmektedir. Buna göre günlük ücret ne kadardır?
2,000,000 x 0,35 = 700,000
= 45,000
40 x 20 x 45,000 = 36,000,000
Sınav Sorusu…
Saat ücreti 15,000 TL olan bir işçi günde 8 saat çalışıyor. Fakat 1 saatin boşa geçtiğini varsayalım. Zaman boşa geçme nedeni makinanın bozulmasıdır.
15,000 x 8 = 120,000 Toplam zaman
120,000 – 15,000 = 105,000 Çalıştığı zaman
15,000 Boşa geçen zaman
►Boşa geçen zaman işyerinin önleyemeyeceği nedenlerden (grev, deprem vb.) kaynaklanıyorsa Genel Üretim Gideri yerine Çalışmayan Kısım Gider ve Zararı hesabında izlenir.
Direkt İşçilik 105,000
Genel Üretim Gideri 15,000
(İlgili Hesap) 120,000
KIDEM TAZMİNATI FORMÜLÜ
( Aylık Brüt Ücret + Yan Ödemeler ) x Çalışılan Yıl
Genel Üretim Gideri
(Kıdem Taz. Karşılığı) Ödenmediyle
(Kasa, Banka vb. ) Ödendiyle
MALİYET MUHASEBESİ 1-3 ÜNİTE DENEME SINAVI
1- Aşağıdakilerden hangisi maliyet muhasebesinin amaçları arasında yer almaz?
a- Mamüllerin maliyetini saptamak
b- Maliyet kontrolüne yardımcı olmak
c- Planlamaya yardımcı olmak
d- Özel yönetim kararlarına yardımcı olmak
e- Mali tabloları hazırlamak
2- Gelecekte kendisinden yarar sağlanması söz konusu olmayan ve ilgili yılın hasılatından çıkarılan faydası tükenmiş maliyet aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
a-) Gider b-) Maliyet c-) Zarar d-) Harcama e-) Gelir
3- Ödeme yada ödeme vaadi ifadesi aşağıdakilerden hangisini tanımlamaktadır?
a-) Gider b-) Hasılat c-) Zarar d-) Maliyet e-) Harcama
4- Satılan mamül maliyeti 25.000.000 TL, üretilen mamül maliyeti 28,000,000 TL, dönembaşı mamül maliyeti 2,000,000 olan bir işletmede dönem sonu mal stoğu kaç TL’dir?
a-) 1,000,000 b-) 2,000,000 c-) 3,000,000 d-) 4,000,000 e-) 5,000,000
5- Aşağıdaki maliyet sistemlerinden hangisi planlama ve kontrol aracı olarak kullanılır?
a- Gerçek maliyet sistemi
b- Değişken maliyet sistemi
c- Standart maliyet sistemi
d- Sipariş maliyet sistemi
e- Safha maliyet sistemi
6- Bilimsel ve teknik temellere dayanılarak hesaplanan ve belirli koşullar altında gerçekleşmesi beklenen maliyet aşağıdakilerden hangisidir?
a- Gerçek maliyet sistemi
b- Değişken maliyet sistemi
c- Standart maliyet sistemi
d- Sipariş maliyet sistemi
e- Safha maliyet sistemi
7- Aşağıdakilerden hangi 7/A seçeneğindeki gider hesaplarından biri değildir?
a- Direkt işçilik
b- Çeşitli giderler
c- Direkt ilk madde malzeme
d- Genel üretim maliyetleri
e- Genel yönetim giderleri
8- Sipariş maliyet sistemi hangi maliyet sisteminin alternatifidir?
a- Gerçek maliyet sistemi
b- Değişken maliyet sistemi
c- Standart maliyet sistemi
d- Tam maliyet sistemi
e- Safha maliyet sistemi
9- Üretimde kullanılan yada tüketilen tüm ilk madde ve malzemelerin parasal tutarına ne ad verilir?
a- Endirekt malzeme maliyetleri
b- İşletme malzemesi maliyetleri
c- Direkt ilk madde ve malzeme maliyeti
d- İlk madde malzeme maliyeti
e- Yardımcı malzeme maliyeti
10- Tekstil üretimi yapan fiskos işletmesi penye üretiminde kullanılmak üzere 300,000,000 TL’lik ilk madde malzeme satın almıştır. Bunun 100,000,000 TL’lik kısmı yardımcı malzemedir. 7/A seçeneğine göre yardımcı malzeme hangi hesapta izlenir?
a- Satılan malın maliyeti hesabı
b- Genel yönetim giderleri hesabı
c- Direkt ilk madde malzeme hesabı
d- Genel üretim giderleri hesabı
e- İlk madde malzeme hesabı
11- Fiyatların yükseldiği dönemde zahiri karın önlenmesi için aşağıdaki değerleme yöntemlerinden hangisi önerilir?
a-) FIFO b-) LIFO c-) Ortalama Maliyet d-) Hareketli Ortalama e-) Tartılı Ortalama
12- Muhafazakarlık kavramına dayalı stok değerleme yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
a- FIFO
b- LIFO
c- Sabit fiyatlarla değerleme
d- Piyasa fiyatıyla değerleme
e- Piyasa fiyatı yada alış maliyetinden düşük olanıyla değerleme
13- Satınalma bölümünün satın alması gereken ilk madde ve malzemelerin nicelik ve niteliğini öğrenmede kullandığı belge aşağıdakilerden hangisidir?
a- Stok kartı
b- Ambar fişi
c- İlk madde ve malzeme istek fişi
d- İlk madde ve malzeme satın alma istek fişi
e- Ambar iade fişi
14- Bir üretim işletmesinde üretim faaliyetlerinde kullanılmak amacıyla yarısı peşin yarısı kredili 200,000,000 TL tutarında hammadde satın almış ve işletme deposuna konmuştur. Bu tanım hangi kavram ile ifade edilir?
a-) Maliyet b-) Gelir c-) Harcama d-) Ödeme e-) Zarar
15- Aşağıdakilerden hangisi işçilerin çalıştıkları zamanı nerede veya hangi işlerde geçirdiğini saptamak için düzenlenen raporlardan biri değildir?
a- İş emri
b- Günlük işçilik raporu
c- Zaman kontrol kartları
d- İşçilik takip fişi
e- Bordro
16- Aşağıdakilerden hangisi son giren ilk çıkar (LIFO) yönteminin yararlarından biri değildir?
a- Hammadde fiyatlarının sürekli yükselmesi durumunda aşırı kar ve kar dağılımları önlenmiş olur.
b- Çabuk bozulan malzemeleri önce imalata gönderilerek sağlıklı bir stok kontrolüne olanak verir.
c- Hammadde fiyatlarının düştüğü dönemlerde kar artar.
d- Enflasyonist dönemlerde işletmesi aşırı vergi yükünden kurtarır.
e- Hammadde fiyatlarının istikrarsız olduğu dönemlerde işletmenin faaliyet karları istikrar sağlar.
17- Aşağıdakilerden hangisi işletme malzemesinin özelliklerinden biridir?
a- Mamülü etkilemekle birlikte, miktar ve değer olarak mamülün temel öğesini oluşturmaz.
b- Üretim sürecinde artık ve telef şeklinde ortaya çıkıp yeniden mamül içinde kullanılabilir.
c- Üretim sırasında harcanıp mamül bünyesinde yer alır.
d- Mamül içinde ne kadar harcanacağının teknik bakımdan belirlenmesi çok zordur.
e- Üretimin devamlılığının sağlanması için kullanılan bakım-onarım malzemeleridir.
18- Aşağıdakilerden hangisi mobilya sektöründe faaliyet gösteren bir işletmenin üretim akışında yer almaz.
a- Mobilya boyanması
b- Mobilyanın satılması
c- Parçaların montajı
d- Mobilyanın ambalajlanması
e- Tahtaların kesilmesi
X imalat işletmesinin kullandığı A malzemesine ilişkin satın alma ve imalata verme bilgileri aşağıdaki gibidir…
Tarih Açıklama Miktar (KG) Birim Fiyatı Tutar
05.09. Satın alma 110 5000 550,000
10.09. Satın alma 40 5500 220,000
16.09. İmalata verilen 70
19- Bu bilgilere ve Son Giren İlk Çıkar (LIFO) yöntemine göre dönem sonu stokların maliyeti kaç TL’dir?
a-) 350,000 b-) 370,000 c-) 390,000 d-) 400,000 e-) 420,000
20- Yukarıdaki bilgilere göre Hareketli Ortalam yönteminde imalata verilen malzemenin maliyeti kaç TL’dir?
a-) 359,000 b-) 411,000 c-) 512,000 d-) 550,000 e-) 800,000
21- Aşağıdakilerden hangisi endirekt işçilik olarak nitelendirilemez?
a- Üretken işçilere ödenen ücretler
b- Bakım-onarım personeline ödenen ücretler
c- İşçilerin sosyal sigorta işveren payları ödemeleri
d- Ustabaşlarının aldığı ücretler
e- İşçilerein makine başında geçirdiği boş zamanlar
22- Aşağıdakilerden hangisi temel imalat maliyetini oluşturan kalemlerdir?
a- Direkt işçilik - Endirekt işçilik
b- Dönem maliyetleri – Mamül maliyetleri
c- Direkt işçilik – Genel imalat maliyetleri
d- Satış maliyetleri – Yönetim maliyetleri
e- Direkt malzeme – Direkt işçiklik
23- Bir üretim işletmesinde 32 yıl çalışmış olan bir işçinin son aylığına ilişkin bilgiler şöyledir;
Çalışma Süresi 30 gün
Brüt Ücret 700,000,000
Yan Ödemeler 200,000,000
Gelir ve Damga Vergisi 100,000,000
Net Ücret 550,000,000
Buna göre işçinin emekli olması durumunda kıdem tazminatı ne kadar olur?
a-) 28,8 b-) 25,6 c-) 22,6 d-) 19,2 e-) 17,6
24- Makine parçaları üreten bir işletmede aşağıdaki bölümlerden hangisinde çalışanlar direkt işçilik niteliğinde olmaz?
a-) Kesim b-) Tesviye c-) Torna d-) Döküm e-) Yemekhane
25- Özellikle ücret bordrosunun hazırlanmasında temel bilgi kaynağı niteliğinde olan, her bir işçinin iş yerinde geçirdiği toplam zamanı gösteren karta ne ad verilir?
a- İşçi saat kartı
b- İşçi çalışma kartı
c- İşçi çalışma kartı özeti
d- Sipariş kartı
e- Stok kartı
26- Bir hafta, on gün yada aylık dönemlerde tahakkuk eden ücretlerin direkt ve endirekt ayrımına dikkat edilerek yevmiye kartlarına geçirilmesinde kullanılan kart aşağıdakilerden hangisidir?
a- İşçi saat kartı
b- İşçi çalışma kartı
c- İşçi çalışma kartı özeti
d- Sipariş kartı
e- Stok kartı
27- Aşağıdakilerden hangisi zaman temeline göre ücret sisteminin avantajlarından yararlanılarak kullanılmaz?
a- Özel dikkat isteyen kaliteli üretim işletmelerinde
b- Yürüyen şerit sistemi şeklindeki işlerde
c- Müstahdemlik işlerinde
d- Gece bekçiliği işlerinde
e- Pazarlama işlemlerinde
28- Aşağıdaki nedenlerden hangisine bağlı olarak ortaya çıkan boşa geçen zaman karşılığı işçilik, çalışmayan gider yada zararlar hesabına kaydedilir?
a- Üretim araçlarının bozulması
b- Hammaddelerin üretime sevkinde ortaya çıkan aksamalar
c- Normal kapasitenin altında üretim yapılıyor olması
d- İş tanıtım ve talimatlarındaki eksiklikler
e- Enerji sıkıntısından ortaya çıkan kısıtlamalar
29- Yıllık ücretli izin için tahmini olarak 300,000,000 TL düşünülmüş ve karşılık ayrılmıştır. Yıl sonunda fiili olarak yıllık izin ücretlerinin 350,000,000 TL olarak gerçekleştiğini ve en son izin ücreti ödemesinde 60,000,000 TL olduğunu varsayarsak Genel Üretim Giderleri hesabına kaydedilecek tutar ne kadardır?
a- 50,000,000
b- 60,000,000
c- 65,000,000
d- 70,000,000
e- 80,000,000
30- Pazarlama gider yerinde çalışan bir personel için ayrılan aylık kıdem tazminatı karşılığı hesabı alacaklandırılırken borçlandırılacak hesap aşağıdakilerden hangisi olacaktır?
a- Direkt işçilik giderleri hesabı
b- Genel üretim giderleri hesabı
c- Hizmet üretim maliyeti hesabı
d- Genel üretim giderleri hesabı
e- Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri hesabı
Cevaplar…
1-E 2-A 3-E 4-E 5-C
6-C 7-B 8-E 9-D 10-D
11-B 12-E 13-D 14-A 15-E
16-B 17-E 18-B 19-D 20-A
21-A 22-E 23-A 24-E 25-A
26-C 27-E 28-E 29-A 30-E
-
ÜNİTE 4
GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ
Genel Üretim Maliyetlerinin Özellikleri
1- Direkt ilk madde malzeme ve direkt işçilik dışında kalana tüm maliyetlerdir.
2- Bu maliyetler ile üretilen mamüller arasında direkt bir ilişki yoktur.
3- Bu maliyetler grubunda sabit, değişken ve karma maliyetler vardır.
4- Bu maliyetler dönem içerisinde düzensiz dağılım gösterirler ( örneğin ısıtma giderleri mevsim itibari ile değişir)
5- Bu maliyetlerin kesin tutarlarının bir kısmı ancak yıl sonunda belli olur. (bakım, onarım maliyetleri)
6- Yıllık tutarlarının ne kadar olduğu belirlenen bazı maliyetler, üretilen mamülün maliyetine eklenebilir.
Genel Üretim Maliyetleri ( Kalemleri)
1- Endirekt malzeme (yardımcı, işletme malzemeleri)
2- Endirekt işçilik maliyetleri
3- Üretimde kullanılan duran varlıkların amortisman giderleri
Üretimde kullanılmayan duran varlıkları kaydederken çalışmayan kısım, gider ve zararları hesabında izlenir. Dönem gideri olarak muhasebeleştirilir.
4- Üretimde kullanılan sabit hizmetlerin sigorta, vergi, resim, harç ve kira giderleri
5- Enerji ve yakıt giderleri
6- Servis giderleri
Genel üretim maliyetleri, gider yerleri açısından esas üretim, yardımcı üretim ve yardımcı hizmet olarak sınıflandırılır.
►Genel üretim, üretken maliyetler açısından endirekt maliyet niteliğinde iken gider merkezleri açısından direkt olabilir.
Örneğin… Mobilya üretiminde kullanılan tutkal mamül açısından endirekttir. Kullanılan yer açısından ise direktir.
Örneğin… Torna departmanında kullanılan yağ, üretilen ürün açısından endirekt, gider yeri açısından direktir.
Genel üretim maliyetlerinden endirekt nitelikle olanlar dağıtım anahtarları açısından mamaüllere yüklenirler.
Amortisman Giderleri
Üretim departmanında kullanılan makinaların amortisman giderleri tahmini tutarlar üzerinden üretimin maliyetine yüklenir.
Genel Üretim Gideri
Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı
Genel Üretim Gideri
Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı
Birikmiş Amortisman
İşletmenin katlandığı finansman giderlerinin üretim ile ilgili olması durumunda bu tutar üretimin maliyetine eklenir.
Değişken Maliyetler
Üretim hacmi ile birlikte artıp azlan maliyettir.
Örneğin… Direkt ilk madde ve malzeme
Direkt işçilik
İşletme malzemesi gibi…
Sabit Maliyetler
Faaliyet hacmi ne kadar artarsa artsın, toplam olarak aynı kalan maliyetlerdir. Ancak üretilen birimlerin sayısı arttıkça birim başına maliyet azalır.
Örneğin… Kira, vergi.
a- Yönetilemeyen Sabit Maliyetler
İşletme yönetiminin kısa dönemlerde vazgeçemediği maliyetlerdir. Kira, vergi, personel maaşı gibi.
b- Yönetilebilen Sabit Maliyetler
Kısa dönemde vazgeçilebilen maliyetlerdir.
c- Karma Maliyetler
Hem sabit hemde değişken özellikler gösteren maliyetlerdir. Bu maliyetlerin hiçbir zaman sıfır olması mümkün değildir. Örneğin bakım-onarım maliyetleri karma maliyettir.
Karma Maliyetlerin Sabit ve Değişken Kısımlarının Ayrılmasında Kullanılan Teknikler
1- Muhasebe tekniği
2- En yüksek ve en düşük noktalar tekniği
3- Dağılım grafiği tekniği
4- En küçük kareler tekniği: Objektiflik düzeyi en yüksek olan tekniktir.
DOĞRUSAL MALİYET FONKSİYONU DENKLEMİ (BÜTÇELENEN GENEL İMALAT MALİYETİ)
y = a + bx Faaliyet ölçüsü
Birim değişken maliyet
Toplam sabit maliyet
Toplam maliyet
Sınav Sorusu…
y = 100,000,000 + 250,000x
şeklindeki maliyet fonksiyonuna sahip bir gider yerinden gelecek ay 200 saat faaliyette bulunacağı beklentisi içinde bütçelenen karma faaliyet tutarı ne kadardır?
150,000,000 = 100,000,000 + 250,000 . 200
Sınav Sorusu…
Bir işletmeye ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:
Aylar Direkt İşçi Saat Bakım-Onarım
Ocak 120 100,000,000
Şubat 100 130,000,000
Mart 150 200,000,000
Yukarıdaki bilgilere göre ve düşük yüksek noktalar yöntemine göre birim değişken maliyet ne kadardır?
150 200,000,000
+ 100 130,000,000
50 70,000,000
70,000,000
50
ÜNİTE 5
MALİYET DAĞITIMLARI
Gider dağıtımı ile amaçlanan, üretilen mamülün maliyetinin belirlenmesidir.
1.Dağıtım: Endirekt giderlerin tüm gider yerlerine dağıtım anahtarları aracılığıyla dağıtılmasıdır.
Gider dağıtım anahtarları: Gider merkezlerine direkt yüklenemeyen giderleri, gider yerlerine dağıtmada kullanılan ölçütlere dağıtım anahtarı denir. Örneğin; aydınlatma gideri için watt toplamı veya ampul sayısı, su gideri için musluk sayısı veya işçi sayısı.
►Makinaların amortismanı, ustabaşı ücreti endirekt ilk madde malzeme giderleri açısından direkt olduğundan mamüle dağıtım anahtarı kullanılmadan direkt olarak yüklenir.
2.Dağıtım: Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderlerin esas üretim yerlerine dağıtılmasıdır. 2. dağıtım ile amaçlanan üretilen mamülün maliyetini saptamak ve maliyet kontrolü sağlamaktır.
3.Dağıtım: Esas üretim yerinde toplanan giderlerin mamüle yüklenmesidir.
Sınav Sorusu…
Esas Üretim Yardımcı Üretim
Gider Yeri Tutar Dağıtım Anahtarı Kesim Montaj Bakım Yemek Genel Yönetim
Fabrika Bina Amortismanı 21,000,000 m2 500 400 300 200 -
Su Gideri 2,500,000 İşçi Sayısı 35 40 12 8 5
Yukarıdaki bilgilere göre fabrika amortisman ve su giderlerini dağıtın.
1.Dağıtım:
21,000,000
500+400+300+200
Kesim 15,000 x 500 = 7,500,000
Montaj 15,000 x 400 = 6,000,000
Bakım 15,000 x 300 = 4,500,000
Yemek 15,000 x 200 = 3,000,000
2,500,000
35+40+12+8+5
Kesim 25,000 x 35 = 875,000
Montaj 25,000 x 40 = 1,000,000
Bakım 25,000 x 12 = 300,000
Yemek 25,000 x 8 = 200,000
Genel Y. 25,000 x 5 = 125,000
2.Dağıtım:
1- Doğrudan Dağıtım: Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderler esas üretim yerine dağıtılır. Yardımcı üretim yerleri birbirlerinden pay almaz ve birbirine pay vermez.
2- Kademeli Dağıtım (Merdiven, Basamak Yöntemi): En yüksek yardımcı gider merkezi en yukarıya yazılarak kendinden sonra gelen yardmcılara ve esaslara dağıtımın yapıldığı yöntemdir. En yukarıdaki yardımcı üretim yeri hiçbir yerden pay almaz.
3- Matematiksel Dağıtım Yöntemi: Yardımcı gider yerleri arasında hem birbirine hemde esas üretim yerlerine dağıtım yapılır. Yardımcılar hem birbirinden pay alır hem pay verir. Yardımcı üretim yerleri arasında 2 bilinmeyenli bir denklem kurulur ve buna göre dağıtım yapılır.
Sınav Sorusu…
A üretim işletmesinde 2 eses, 2 de yardımcı üretim yeri bulunmaktadır. 1. dağıtım sonucunda maliyet merkezlerinde biriken maliyet ve kullanılan dağıtım ölçüleri şöyledir:
Maliyet Yerleri Birinci Dağıtım İşçi Sayısı Malzeme Maliyetleri
Esas Maliyet Yeri 1 40,000,000 15 1,000,000
Esas Maliyet Yeri 2 80,000,000 10 4,000,000
Yardımcı Maliyet Yeri 1 15,000,000 6 ---
Yardımcı Maliyet Yeri 2 10,000,000 5 500,000
Yardımcı Maliyet Yeri 1 işçi sayı, Yardımcı Malzeme Yeri 2 malzeme maliyeti dağıtım anahtarıyla dağıtılacaktır. Buna göre ve doğrudan yöntemine göre yardımcı maliyet yeri 1’den esas maliyet yeri 1’in alacağı pay ne kadardır?
15,000,000
15+10
600,000 x 15 = 9,000,000
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki bilgilere göre yardımcı maliyet yeri 2 den Esas Maliyet Yeri 1’in alacağı pay ne kadardır?
10,000,000
5,000,000
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki bilgilere ve kademeli yönteme göre yardımcı maliyet yeri 1’den esas maliyet yeri 1’in alacağı pay ne kadardır?
15,000,000 500,000 x 15 = 7,500,000
5+15+10
Sınav Sorusu…
Yardımcı maliyet yeri 2’den esas maliyet yeri 1’in alacağı pay kademeli yönteme göre ne kadardır?
Yardımcı maliyet yeri 1’den Yardımcı maliyet yeri 2’nin aldığı pay:
15,000,000
5+15+10
Yardımcı maliyet yeri 2’den Esas maliyet yeri 1’e düşen pay:
12,500,000
5,000,000
ÜNİTE 6
FAALİYETE DAYALI MALİYETLEME ve BİRLEŞİK MALİYET DAĞITIMI
►Maliyet Muhasebesi Uygulamasını Etkileyen Temel Faktörler:
1- Hizmet sektörünün yaygınlaşması
2- Teknolojik gelişmeler
3- Global rekabetteki artışlar
TAM ZAMANLI ENVANTER YÖNTEMİ
İlk madde ve malzeme, mamül ve yarı mamül stoklarının sıfıra indirgenmesi hedefine dayanan maliyet sistemidir. Sıfır hatalı üretim de bu sistemin varsayımlarındandır.
Faaliyete Dayalı Maliyetleme:
Maliyet yerleri genel maliyet yerlerinde toplanır. Buradan çeşidine göre ayrı yerlere aktarılır. Daha sonra uygun dağıtım anahtarlarıyla mamüllere yüklenir.
Geleneksel Maliyetleme:
Maliyetler tek bir yerde toplanır ve tek bir dağıtım anahtarı ile mamüllere yüklenir.
►Faaliyete dayalı maliyetlemede genel üretim maliyetleri ilgili oldukları ürünlere daha detaylı ve daha sağlılı yüklenir.
BİRLEŞİK MAMÜL
Birden çok mamülün üretildiği üretim sürecinde, ortaya çıkan fakat satış değeri yüksek olan mamüldür.
Yan Mamül: Birleşik üretim sürecinde ortaya çıkan fakat satış değeri daha düşük olan mamüldür.
Birleşik Maliyet: Birleşik mamülleri üretmek için katlanılan maliyettir.
Birleşik Maliyetlerin Birleşik Mamüllere Dağıtılmasında Kullanılan Yöntemler
1- Fiziksel Ölçüler Yöntemi
Birleşik maliyet, birleşik miktara bölünerek bir birim için birleşik maliyet payı hesaplanır. Hangi mamülün tutarı hesaplanacak ise onunla çarpılır.
2- Satış Değeri Yöntemi
Bileşik maliyet, satış değeri toplamına bölünerek bulunan dağıtım oranı hangi mamül hesaplanacak ise onun satış değeri ile çarpılır.
► Tek düzen planında birleşik mamül kaydedilirken 152 Mamüller Hesabında izlenir. Yan mamül kaydedilirken Diğer Stoklarda izlenir.
Sınav Sorusu…
Bir işletmeye ilişkin veriler şöyledir:
X mamülü Y mamülü
Birim Direk İşçi Saat 4 4
Üretim Miktarı 5,000 15,000
Sipariş Sayısı 40 100
Makine Hazırlama Sayısı 70 30
Faaliyetler Maliyet Maliyet Etkileri
Hacimle İlgili Maliyet 500,000,000 Direk İşçi Saat
Satın Almayla İlgili Maliyet 700,000,000 Sipariş Sayısı
Makine Hazırlama Maliyeti + 350,000,000 Makine Hazırlık Sayısı
Toplam Genel İmalat Maliyeti 1,550,000,000
Bu bilgilere ve geleneksel maliyetleme yöntemine göre Direkt İşçi Saat başına genel üretim maliyeti yükleme haddi kaç birimdir? X ürününün üretim maliyeti ne kadardır?
5000 x 4 = 20,000 15,000 x 4 = 60,000
1,550,000,000
20,000 + 60,000
X mamülü = 19,375 x 4 = 19,375
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki verilere göre satın alma faaliyetiyle ilgili sipariş sayısı başına yükleme oranı kaç birimdir?
700,000,000
100 + 40
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki verilere göre ve faaliyete dayalı maliyetleme yöntemine göre X ürününe, üretim birimi başına düşen genel üretim maliyeti ne kadardır?
500,000,000
20,000 + 60,000
700,000,000
40+100
350,000,000
70+30
6,250 x 20,000 = 125,000,000
5,000,000 x 40 = 200,000,000
3,500,000 x 70 = + 245,000,000
570,000,000 Toplam üretim maliyeti X için
570,000,000 / 5,000 = 114,000 X için birim üretim maliyeti
Sınav Sorusu…
Birleşik maliyet 3,000,000
A mamülünün miktarı 3,000
B mamülünün miktarı 5,000
A mamülünün satış tutarı 2,700,000,000
B mamülünün satış tutarı 5,000,000,000
Bu bilgilere göre ve fiziksel A mamülünün birleşik maliyetten aldığı pay ne kadardır?
3,000,000
3,000 + 5,000
375 x 3,000 = 1,125,000
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki verilere göre satış değeri yöntemine göre A mamülünün birleşik maliyetten aldığı değer ne kadarıdır?
Toplam Satış = 2,700,000,000 + 5,000,000,000
3,000,000
7,000,000,000
0,0003 x 2,700,000,000 = 810,000
ÜNİTE 7
SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ
Çeşitli türde, özellikle müşterilerin isteklerine göre üretim yapan işletmelerde kullanılan sistemdir. Sipariş maliyet sistemindeki en önemli unsur sipariş maliyet kartıdır. Her bir siparişe ilişkin bilgiler bu kart üzerinde yer alır.
►Sipariş maliyet kartını oluşturabilmek için ilk madde malzeme istek fişi ve işçilik çalışma kartından faydalanılır.
Sapma (Fark): Bütçelenen Genel İmalat Maliyeti ile Fiili İmalat Maliyeti arasında ortaya çıkan farktır. Olumlu farklar için ilgili hesap alacaklandırılır. Olumsuz farklar için ilgili hesap borçlandırılır. Aradaki fark belirtilmek için Genel İmalat Maliyeti Hesabı kullanılır. Ayrıntı belirtmek isteniyorsa mamül, yarı mamül için ayrı ayru hesap açılabilir.
Sınav Sorusu…
Genel üretim giderleri hesabının borç kalanı 800,000,000 TL yansıtma hesabı alacak kalanı ise 900,000,000 TL’dir. Buna göre ne kadar eksik veya fazla yükleme söz konusudur?
Genel Üretim Maliyeti 800,000,000 TL fiili, gerçekleşen
Genel Ür. Mal. Yansıtma 900,000,000 TL bütçelenen, tahmini
100,000,000 TL fazla yükleme / olumlu sapma
Genel Üretim Maliyeti Yansıtma 900,000,000
Genel Üretim Maliyeti 800,000,000
Satılan Mamül Maliyeti 100,000,000
Sınav Sorusu…
Genel üretim giderlerinin borç kalanı 50,000,000 TL, yansıtma 60,000,000 TL. Yarı mamaüller üretim hesabının borç kalanı 200,000,000 TL, mamüllerin borç kalanı 3,000,000,000 TL. Bu bilgilere göre Genel Üretim Maliyetinin düzeltmesinde alacaklandırılması gereken yarı mamüller üretim hesabı kaç liradır?
200,000,000
200,000,000 + 50,000,000 + 3,000,000,000
60,000,000 – 50,000,000 = 10,000,000
0,06 x 10,000,000 = 600,000
Sınav Sorusu…
Yukarıdaki verilere göre ortaya çıkan fazla yükleme dağıtıma tabi tutulmadan doğrudan düzeltme tercih edilseydi, alacaklandırılması gereken hesap hangisi olacaktı ve ne kadar olacaktı?
Genel Üretim Maliyeti Yansıtma 60,000,000
Genel Üretim Maliyeti 50,000,000
Satılan Mamül Maliyeti 10,000,000
-
teşekkürler..